AlgemeenSkûtsjekranten

Onder het durkslûk

In de winter en voorjaar draait het om de puntjes op de ‘i’. Niet op het water, wel aan wal. De zeilloze periode wordt benut voor die andere vorm van teamwork: groot onderhoud. Zwaarden en masten worden aangepakt, tuig vernieuwd, rompen gestraald en zelfs fokkeloeten krijgen een nieuwe laklaag. En vergeet ook het durkslûk niet. Een onderdeel van het skûtsje waar men graag een creatieveling op loslaat. Niek Verhoeff, bijvoorbeeld, van IFKS-skûtsje Westenwind. Hij veranderde het blanco ‘canvas’ in een echte Verhoeff. En zo zijn er meer die hun handtekening letterlijk en figuurlijk op een skûtsje hebben gezet.

It durkslûk is het toegangsluik naar het vooronder. De plek waar doorgaans de feint sliep, de knecht. Op veel skûtsjes werden deze luiken aan de onderkant beschilderd. Een traditie die nog regelmatig in ere wordt gehouden. Niek: “We hebben de Westenwind in de winter van 2017 aangeschaft. Ik had toen al de wens om het durkslûk te beschilderen. Ook om het schip op die manier nog wat meer eigen te maken. Ik heb een tijd zitten twijfelen over wat erop moest. Het leukste is het schip zelf, maar dan wel in actie. En je wilt ook graag een betekenis in het schilderij verwerken.”

Een stukje geschiedenis
Een foto van skûtsje-fotograaf Tom Coehoorn bracht Niek op een eerste idee. “Daar stonden we op in een mooie actie naar de spreader toe.” Om ook een stukje geschiedenis in het schilderij terug te laten komen, besloot hij de andere skûtsjes op de foto te vervangen voor schepen waar het team eerder op heeft gezeild. “In de verte zie je de Elisabeth, ook wel het Kikkertje, waar we als team mee begonnen zijn.” Ook de Tiid sil ’t Leare en de Singelier worden afgebeeld. Niek: “Het vijfde skûtsje vaart net het beeld binnen en heeft geen zeilteken. Die staat voor een eventueel ander toekomstig skûtsje, maar dat zal de tijd moeten uitwijzen.”

Het durkslûk, het luik op het voordek, van skûtsje Westenwind.
Het durkslûk van IFKS-skûtsje Westenwind.

Het skûtsje van Earnewâld
Volken de Vlas uit Earnewâld studeerde aan de kunstacademie in Groningen en dat wisten ze in het dorp. Dus toen het durkslûk op het skûtsje van Earnewâld een mooie afbeelding nodig had, werd een en een twee. “Ik skildere wolris lânskippen en by sylskoalle Annage ha ik ek muorreskilderingen mei skûtsjes makke, mar in durkslûk, nee dat wie foar it earst.” Met een foto die broer Fonger maakte, ging hij aan de slag. Volken: “Do wist mei it skilderjen noait hielendal hoe’t it giet. Do dochst in stikje, dêrnei leist it efkes fuort en dan giest wer fierder. Mar dizze wie wol yn ien kear raak. It stie der moai flot op dus doe tocht ik ‘ik lit it sa’.”

“Der sweeft noch wol wat mear skûtsjewurk fan my om, mar dit lûk wie it lêste”

– Volken de Vlas –

Het durkslûk wordt een uniek en tegelijkertijd ook het laatste schilderij dat Volken maakt. Met een eigen ontwerpstudio voor ruimtelijke vormgeving en productdesign is hij alweer enkele jaren een andere creatieve weg ingeslagen. “Der sweeft noch wol wat mear skûtsjewurk fan my om, mar dit lûk wie it lêste.”

Hoe zijn agenda er ook uitziet, in de zomer worden een aantal dagen steevast vrijgemaakt voor het skûtsjesilen. Volken: “We binne grut wurden mei Earnewâld, dus ik ryd noch alle jierren efen werom nei Fryslân om in wedstryd te sjen. En dan giet dêr ynienen myn durkslûk. It idee dat myn wurk dêr ûnder sit, dat fyn ik wol echt hiel leuk!”

Het skûtsje van Earnewâld in het durkslûk van Earnewâld.
Het skûtsje van Earnewâld in het durkslûk van Earnewâld.

 

Eeltje Baas
“Myn broer Jan is in skoft bemanningslid op it Makkumer skûtsje west. Hy frege of ik in skildering op it durkslûk meitsje koe”, vertelt Maaike Poog uit Makkum. De bemanning van de Eeltje Baas kwamen zelf met wat eerste ideeën. Het schilderij moest eigenlijk wel iets van Makkum laten zien. Bijvoorbeeld de Makkumer tegels, het volkslied of de ambachten uit het dorp, maar los van alle suggesties kreeg Maaike de vrije hand om te maken wat ze wilde.

“Hy tocht dat it echte tegeltsjes wiene”

– Maaike Poog –

“Ik ha in tegeltableau makke en dêr ha ik de ambachten yn ferwurke. In machtich moai putsje om te dwaan!” Haar pake stond model voor de steenzetter linksboven. Omke Jappie voor de tegelmaker rechtsboven en visserman Hidde Koornstra uit het dorp repareert rechtsonder zijn netten. Van de oude smit was zo snel geen foto voorhanden, dus besloot Maaike de smit uit het naastgelegen dorp Allingawier te ‘lenen’. “Sietse Scholtens. Hy wist it net, dus doe’t ik him letter ris tsjinkaam ha ik him ferteld dat hy ferneamd is en op it durkslûk stiet. Hy fûn it prachtich!”

Volkslied van Makkum
Op het tegeltableau staan ook twee regels uit het volkslied van Makkum. Toevallig is de buurman van Maaike weer de zoon van de schrijver van het lied. Hij bleek de handgeschreven versie van de tekst nog te hebben “Doe koe ik it presys skilderje sa as hy it sels ea opskreaun hat. Hy koe gjin Frysk, dus hy hat dat hjir en dêr wat fonetysk dien. Der wie al ien dy sei dat der in flater yn siet. Mar sa hat hy it skreaun.”

Yn dit âlde Fryske doarpke hawwe wij yn ‘e widze lein.
Yn dit âlde Fryske doarpke ried ús mem de bernewein…

– Het Makkumer volkslied geschreven door Gerrit van der Linde-

Groot compliment
Het was nog even hard werken om het durkslûk klaar te krijgen voor de eerste wedstrijd. “Ik ha noch in nacht trochwurke, mar myn broer hie ‘m fergist yn de datum. Ik hie dus krekt wat mear tiid en doe koe ik it ôfmeitsje.” Tijd die goed van pas kwam, want het schilderwerk bleek een hele uitdaging. “Tegeltsjes binne rjocht, mar it lûk is wat rûn. It moast wol echt lykje, mar it is slagge” Dat bleek ook tijdens het terugzetten van het luik. “It moaiste komplimint kaam fan Eeltje Baas. ‘Tink derom mannen, sei ‘r, dat jimme it lûk foarsichtich tichtdogge. Oars donderje alle tegeltsjes derôf’. Hy tocht dat it echte tegels wiene.”

Het ‘tegeltjestableau yn het durkslûk van de Eeltje Baas
Het ‘tegeltjestableau yn het durkslûk van de Eeltje Baas.

Een engeltje
Misschien wel één van de bekendste durkslûken bevindt zich op het IFKS-skûtsje Hoop Doet Leven, ook wel it Ingeltsje refererend aan de engel in het zeil. Jan Buitenga, destijds bemanningslid op het skûtsje, heeft het beschilderd: “Ik fûn it nochal keal, dat lûk, en ik seach by oaren dat der moaie âlde skilderijen op stiene. Ik tocht ‘dat kin ik ek wol’, dus yn de winter ha ik frege of ik it meinimme mocht.” In plaats van een schildersdoek komt hij die avond thuis met een stalen luik onder z’n arm. Die gaat eerst in de grondverf. Ondertussen wordt er nagedacht over de afbeelding. Jan: “Ik moast oan it ingeltsje yn it seil tinke en dêr ha ik in ôfbylding by socht.” Het wordt een kerstprent. “Dat is wol unyk, ik tink net dat der folle krystkaarten binne dy’t op in durkslûk eindigje.”

“Ik tink net dat der in soad krystkaarten op in durkslûk eindigje”

-Jan Buitenga-

Intussen zeilt Jan niet meer mee op de Hoop Doet Leven, maar hij komt het skûtsje nog regelmatig tegen: “Eltse kear at se it lûk iepen ha dan is dat hiel leuk om te sjen. It is in stikje fan my, sa sjoch ik der wol tsjinoan.”

Het engeltje van Jan Buitenga.
Het engeltje van Jan Buitenga.

 

“Skilderje op izer is net maklik, dêr bin ik wol achterkaam!”

– Anne Tjerkstra –

Het Grouster skûtsje
“Skilderje op izer is net maklik. Dat drûget net, dêr bin ik wol achterkaam!” Dus heeft Anne Tjerkstra nu standaard siccatief in de garage staan. “Dat dochst troch de farve.” En dan gaat het een stuk beter. Vergeet ook niet het luik te stralen. “Oars giet it rustkjen.” Allemaal tips van de man die met het durkslûk van het Grouster skûtsje aan de gang ging. “Grou hie nea, dus ik tink ‘ik skilderje der wat op’.”

Anne Tjerkstra schilderde het durkslûk van het Grouster skûtsje.
Anne Tjerkstra schilderde het durkslûk van het Grouster skûtsje.

Tjerkstra schildert al sinds jaar en dag: “Op skoalle wiene der twa dingen: tekenjen en gymnastyk. Dêr hie ik goeie sifers op en de rest wie niks.” Maar daar hield het niet op. Na zijn marinetijd, waarin geen ruimte was voor andere hobby’s dan een potje klaverjassen, pakte hij het tekenen en schilderen weer op.

Het bleef niet bij kunst op doek. Zeilen, fokken, luiken en hout, steeds vaker maakte Tjerkstra gebruik van andere materialen om op te schilderen. En dat doet hij nog steeds. De penselen liggen dan ook altijd binnen handbereik. De ene keer worden ze gebruikt voor de hobby, de andere keer voor een schilderij in opdracht. “Ik sis altiten at jimme it skilderij net moai fine, dan nim ik it wer mei en kostet it jimme neat. Sa giet it mei it durkslûk ek. Fine jimme it net moai, dan hâld ik it sels. Mar ja, dan binne se wol moai harren lûk kwyt.”

 

Tags
Show More

Related Articles

Geef een reactie

Check dit ook
Close
Back to top button
Close
Close