Ze hebben als eerste natte voeten en weten als geen ander hoe het water van de Friese Meren smaakt. Peilers op een skûtsje trotseren weer, wind en golven om te voorkomen dat het zwaard de grond raakt en kostbare tijd verloren gaat.
Laas Spannenburg van het Ljouwerter skûtsje
Zodra de SKS in zicht komt, worden volgschippen ingericht en kruisers volgepakt. Familie en vriendenploegen haken aan voor twee weken support in de strijd naar de eindzege. Laas Spannenburg (16) weet niet beter. Hij is er al zijn hele leven bij. Sterker nog, hij is in de bouwvak geboren: “Heit sylde op Langwar en wie krekt op tiid by de befalling.”
“Ik ha it leafst dat it hurd waait en it wetter de gongboarden ynkomt”
Dit jaar is hij voor het eerst peiler aan boord van het Ljouwerter skûtsje. Laas: “Ik fyn it leuk om de hiele tiid oan ‘e gong te wêzen. Peile, swurd yn it wetter traapje, by it draaien hurd nei de oare kant. En ik fyn it moai om ticht by it wetter te wêzen. Wiete fuotten is net slim en ik bin lang, dus it wetter komt hast noait boppe de knibbels. Al sil dat asen op Starum en Lemmer wol oars wêze mei hurdere wyn en hege golven.”
Spannend
Het deert hem niet, die harde wind en het woelige water, integendeel. “Ik ha it leafst dat it hiel hurd waait. Dan komt it wetter it gongboard yn en moast dy goed beethâlde. Dat makket it spannender. Dêrom ha ik ek it measte sin oan Starum. Ik ha dêr noch net peild, mar der is in soad wyn en do moast goed oplette, want der binne altiten oanfarringen.”
“Ik bin bot konsintreard. Dat moat ek, hielendal by de start. It is earst rêstich oan board, mar sa gau at we nei de startline draaie moat it swurd der yn en dan rap peile. Willem (Zwaga, schipper, red.) ropt altiten fan alles, skrikst dy wêzenleas, al kin ik it measte net ferstean.”
“Ik wit net hoe ik ús kânsen ynskatte moat, want it sit allegear ticht op mekoar, mar ik tink dat we seker in poadiumplak pakke!”
Marlotte Jansen van IFKS-skûtsje de Jonge Jasper
De schipper stuurt, een schotenman bedient het grootzeil en een zwaardenman zorgt ervoor dat het zwaard in en uit het water gaat. Maar wat peilers nu precies doen? “Ik tink dat in soad minsken net yn ‘e gaten hawwe wat it belang fan it peilen is”, zegt Marlotte Jansen (23) van IFKS-skûtsje de Jonge Jasper. “Ik moat yn elts gefal faak útlizze wat ik no eigenliks doch mei dy stok.”
“Dan wist, it wurdt wer wetter happe”
Die uitleg begint met het precisiewerk en de risico’s van dien. “Want as it swurd net goed sit, dan rint it skûtsje net lekker. En as er te djip sit dan kin it skûtsje omslaan.” De kneepjes van het vak leerde ze op het SKS-skûtsje van Langweer. Marlotte: “Dy earste wedstryd wie op in dei mei stoarm, rein en gaos oan board. Ik tocht ‘wat gebeurt my, is dit silen?’.” Maar het schrikt haar niet af. “Ik naam my foar om it gewoan efkes oan te sjen en doe fûn ik it dochs wol hiel leuk.”
Dezelfde mindset
In 2018 maakt Marlotte de overstap naar de IFKS. Ze gaat peilen op de Jonge Jasper, het skûtsje van Froukje Osinga, en dat bevalt nog steeds heel goed. Marlotte: “As peiler bist de hiele tiid dwaande op it skûtsje. Bist net drok mei it swurd, dan moast de gyk wol wer útdrukke. Mei hiele hurde wyn wist dan wurdt it wer wetter happe.” Dat is niet erg, maar: “As it kâld is, mei de foarwedstriden bygelyks, dan is it net sa’n lekker plakje.”
“It moaie oan de Jonge Jasper is de ôfwikseling fan jong, âld, manlju en froulju. Der sit fariaasje oan board en eltsenien hat deselde mindset. It is in skip dat prestearje kin. Dat wolle we der allegear graach úthelje.”
Lonneke Zijsling van IFKS-skûtsje de Striidber
Zestien skûtsjes stevenen af op de startlijn. Er wordt gevloekt en getierd. ‘Omheech!’, ‘Der net tusken!’. Dit is het moment waarop de adrenaline stijgt. Ook bij Lonneke Zijsling (20), peiler op IFKS-skûtsje de Striidber. “De aksje, it starten, de flokkerij. It is net allinnich it peilen sels, mar ek alles deromhinne wat it sa moai makket.”
“Ik ha noch nea drûge sokken hân”
“Wy binne opgroeid mei de Striidber. Myn heit hat der altiten op syld en in soad fan ús famylje docht mei.” Intussen is het helmhout overgegaan van oom Siebo op broer Steven. “Hy frege at ik ek meisile woe en dan kom je gau út by it peilen.” Een functie aan boord die een nat pak garandeert. Lonneke: “Ik ha noch nea drûge sokken hân. At we yn april de earste wedstriden sile, tink ik fansels wolris ‘wat doch ik hjir’. It wetter is dan noch hiel kâld. Sels mei thermoklean bin je net waarm te krijen. Mar eltsenien sit yn itselde ‘schuitje’. Se ha miskyn in oare funksje en se sitte net by it wetter, mar dan komt it wol wer op de spieren oan. Dat is ek swier.”
Grapke
“Ik woe as lyts famke al mei, mar se hiene my wiis makke dat ik dan earst myn syldiploma helje moast. Grapke fansels, mar ik tocht dat it echt sa wie. Dus ik ha op myn njoggende of tsiende dat diploma helle. Ik ha doe tsjin eltsenien sein ‘sjoch, no mei ik’.”
“At it net lukt, dan begjin je gau op ien te prutteljen dy’t tichtby je stiet. Foar Steven bin ik dat of myn oare broer dy ek meisylt. Mar wat op it skûtsje gebeurt, dat bliuwt dêr. Dat nimme we net mei nei it krystdiner, nee. En Steven past ek goed op my, want ik bin wol it lytse suske oan board.”
“Myn moaiste herinnering is dat we promoveard binne. Dat wie in striid oant en mei de lêste sekonde. Ik krij der wer pikefel fan at ik der oan tink. No op nei de B-klasse. De top trije soe moai wêze, mar hânhave is ek al in hiele prestaasje.”
Gjalt Bosma van het Lemster skûtsje
De SKS komt in zicht. Eindelijk. Dat vindt Gjalt Bosma (17) ook. Vorig jaar werd hij aan de bemanning van het Lemster skûtsje toegevoegd. Maar ja, corona hè. Gelukkig konden er nog een paar andere wedstrijden worden gezeild, Lemmer Ahoy bijvoorbeeld. Dat smaakte sowieso naar meer. Gjalt: “Skûtsjesilen giet der altyd fanatyk oan ta. It is hurd wurkjen en in echte teamsport. Ik bin ek fanatyk, kin ek net goed tsjin myn ferlies trouwens, dus ik probearje altyd myn konsintraasje derby te hâlden.”
“Ast wetter oer dy hinne krijst dan wist seker dat it skûtsje hurd giet”
Door continu de peilstok in het water te steken kun je de diepte meten. Zo weet de zwaardenman hoe ver het zwaard in het water kan. Gjalt: “It is in moai plak, mar ek in swier plak. Do dochst de hiele tiid deselde beweging mei dyn earm en do hast kracht nedich om it swurd djip yn it wetter te traapjen. Dêr train ik ek foar. De earms mei gewichten en fuotbal helpt foar de beenspieren.”
Genietsjen
“As peiler sitst fol yn de spanning. It giet hurd en skeef, do wurdst hielendal wiet en bist konsintreard. Op dat plak krijst dus net in hiel soad mei fan de wedstryd, mar toch genietest wol hiel bot. As de sinne skynt sit ik lekker yn koarte broek en mei hurde wyn en rein ha ik in sylpak oan. Ik ha altiten wiete fuotten, mar ik bin nea kâld. It is hearlik, want ast wetter oer dy hinne krijst dan wist seker dat it skûtsje hurd giet!”
“Ik tink dat it in moai jier wurden giet. Wy hawwe in goeie bemanning, alles moai op oarder en wy hawwe it moaiste skûtsje fan de float.”
Foto’s: ThomasVaer
