Hij brengt deze zomer de teller nog tot 35, maar dan houdt schipper Sikke Heerschop het voor gezien. Na meer dan vijfendertig jaar IFKS laat de kampioen van 2023 het helmhout los. Tenminste, dat is de bedoeling. Maar als zijn ogen beginnen te glimmen, dan weet je: hier is het laatste woord nog niet over gezegd. Of geschreven.
“It ôfskied giet ús swier fallen, mar we binne fansels net oer ien nacht iis gien. We hawwe it 35 jier mei in hiel soad wille dien, mar fysyk wurdt it minder.” Volgens de 67-jarige schipper neemt de energie af en ontbreekt al langere tijd de wedstrijdspanning. “Dan wurdt it wol tiid toch? En ik wol net achteroan bungelje, dêr ha ik gjin nocht oan.”
Daar is geen woord Chinees bij, Heerschop stopt met zeilen in de IFKS.
“Dat sjoch ik my hiel dreech yn, want ik soe net witte wat ‘r oars dwaan moat.” Het is mem Beeuwkje Heerschop-Bakker (96) die het gesprek weer op een dwaalspoor zet. We zitten bij haar in de woonkamer om terug te blikken op de IFKS-carrière van haar zoon. De afgelopen jaren volgde ze het kampioenschap vanaf de zijlijn, maar wel op de voet. Ze zag hem ploeteren tijdens zijn allereerste wedstrijd in 1990 (Sikke lag muurvast aan lagerwal), reisde mee naar New York toen Heerschop, zijn skûtsjes en de voltallige bemanning onderdeel waren van het 400-jarig jubileum van de stad en ze werd meer dan eens na een IFKS-wedstrijd door hem aangehaald in interviews. Het tekent de hechte band tussen moeder en zoon.
“We hâlde dermei op, mar neat is útsluten”, reageert Heerschop.
Mem werpt een blik op haar zoon: “At Sikke tinkt ‘no wol ik oppasse mei wat ik sis’, dan giet syn stim nei ûnderen. En dan kinst ‘m hast net mear ferstean. Dat falt my hieltiten op, sakrekt ek al.”
Ik kijk nog een keer vragend naar de schipper zelf. “Ja, no ja, we hawwe it beslút nommen, mar dat wol net sizze dat ik der net al wolris spyt fan ha. Dus no ferdraaie we it wat: wy stappe yn elts gefal fan de Ingelskman ôf, want oars krij ik rûzje mei Ånne (de jongste zoon van Sikke, die het skûtsje overneemt, red.).” Maar op de vraag of Heerschop dan genoeg rust heeft om wellicht met een andere schipper mee te zeilen, is zijn antwoord duidelijk: “Nee.”
Kleine handelaar
Hoe doe je dat ook, het helmhout loslaten als je het al vanaf je twaalfde vasthebt. Sikke: “Ik kaam yn Snits op skoalle en al dy jonges pogge oer harren sylboatsjes. Doe tocht ik ‘ik keapje ek sa’n ding’.” Geld heeft hij wel. De jonge Sikke heeft het woord ‘handel’ nog net niet zelf uitgevonden. Al op z’n achtste is dat waar hij zijn eerste guldens mee verdient. “Heit draaide sels syn pakjetou foar it hea. Ik seach wat dat yn ‘e winkel kostje moast, dus ik gie it ek meitsjen. Krekt wat moaier ôfwurke en ûnder de priis fan de winkel. Sa koe ik se by alle boeren kwyt.” Sikke weet vervolgens niet wat hij met al dat geld aan moet. “ Wy hiene neat nedich, de hiele wrâld wie boartersguod foar ús. Doe bin ik nei de winkel gien en dêr ha ik alle repen opkocht. Foar de hiele skoalle.”
De handel in touwtjes gaat na verloop van tijd over in het opknappen van houten bootjes en het verhandelen van gemaaid bermgras dat de gemeente laat liggen. Mem: “Hy krige fan my de nije swylmasjine net mei, dus doe hat ‘r dy fan omke Otse ophelle.” Sikke verkoopt de hooipakjes, gelijk aan de weg, voor een rijksdaalder per stuk. Alleen al bij Jirnsum weet hij over de duizend pakjes te slijten.
Sturt waskje
Het harde werken zit er al vroeg in. Heit Heerschop overlijdt jong, op 48-jarige leeftijd. Sikke is dan 12. Wat volgt is een keukengesprek met het hele gezin. Mem: “We ha doe ôfpraat dat we probearje soene om it bedriuw, ús ynkommen, te behâlden. Mar dan moast eltsenien wol meihelpe.” Zo krijgt iedereen zijn of haar eigen taken. Ook de jongste twee van het gezin: Sikke en Hendrik. Op zaterdag betekent dat ‘sturt waskje’ van de koeien. Aan de ene kant een rij van achttien koeienbillen, aan de andere kant twintig plús tien stalraampjes. “Sikke wie altiten as lêste dus hy moast de tweintich kei én de rútsjes dwaan. Dat wie syn opdracht en dêr wykten we net fanôf al soe ‘r it dak op fleane. Dat har ‘r ek wolris dien, it dak op fleane.”
“Der binne ek wolris minder leuke dingen mei Sikke, bygelyks dat ‘r in tosk mist”
“It libben mei Sikke Heerschop is nea saai”, vertelt mem Beeuwkje. “Der is altiten wol wat. Ek wolris minder leuke dingen hear, bygelyks dat ‘r in tosk mist. En hy hat ek alle skoallen fan Snits hân.” De route van de ene middelbare school naar de andere (‘ik hie gewoan gjin sin’), leidt hem uiteindelijk naar zee. Hij wordt matroos. Het brengt rust in het hoofd van Heerschop en na verloop van tijd besluit hij alsnog zijn diploma’s te halen.
Muurvast op lagerwal
“Ik bin ferneamd nei omke Sikke. Dy wie kapitein. De boatsjeboel, it farren, dat siet der al yn troch omke Sikke. Ik mocht hiel graach by him wêze en mei him meifarre.” Zo komt hij ook in contact met de Meeters en het skûtsjesilen. Af en toe stapt hij op, maar niet tijdens wedstrijden, want: “dat seach ik net sitten. Ik woe allinnich sels.” Het eerste eigen skûtsje komt er met dank aan echtgenote Lisette. Sikke: “Ik frege har ‘wolst in hûs of in skûtsje?’. Se woe in skûtsje.” Het wordt de Hoop en Vertrouwen die in eerste instantie alleen voor vakanties bedoeld is, tot ze het plan opvatten om ook een keer aan een wedstrijd mee te doen. Het is allesbehalve een doorslaand succes. Sterker nog, het wordt helemaal niets. Mem: “Ik fleach der ek hinne yn myn âld autootsje, want ik fûn it fierstente lollich. En it seach der skitterend út, al dy skûtsjes yn de fierte.” Maar aan de andere kant van het water ligt één skûtsje helemaal stil. “Ik tocht dat sil Sikke dochs hooplik net wêze, mar hy wie it al en hy koe der net weikomme. Ik fûn it prachtich, dêr lei Sikke stil yn de Langwarder Wielen.” “Mar stadichoan gie it better. We ha 35 jier oan it finetunen west”, voegt Sikke toe. En dat werpt zijn vruchten af. Gestaag klauteren Sikke, Lisette en de bemanning op skûtsje de Wylde Wytse richting de top tien van de A-klasse. In 2013 worden ze voor het eerst kampioen. Exact tien jaar later volgt de tweede titel, nu met skûtsje Ingelskman.
“Ik hie nea foarsjoen dat dit barre soe, dus ik wie ek echt wol fan slach”
Geroyeerd
Sikke Heerschop wordt een vaste waarde van de Vereniging Iepen Fryske Kampioenskippen, maar dat gaat ook gepaard met zogenoemde ups en downs. Tijdens een ledenvergadering in 2014 gaat het mis. Veel skûtsjeschippers zijn het niet eens met de benoeming van de nieuwe voorzitter. Ze vinden dat de voordracht niet democratisch tot stand is gekomen. Het bestuur vindt op haar beurt dat Heerschop zich heeft misdragen bij die discussie en royeert hem. Volgens de schipper zelf een grof schandaal: “De kandidaat-foarsitter lei beslist net lekker yn de float. Dat soarge foar ûnrêst.” Maar volgens Heerschop was het bestuur nergens ontvankelijk voor.
Er volgt een stemming met gebruik van volmachten voor de afwezige leden. Sikke: “Ik ha doe sein ‘it wurdt in drama at wy sa yn ‘e fergadering ien fuortstimme sûnder dat it bestjoer dêr kennis fan hat’.” Heerschop brengt de zittend voorzitter enkele dagen van tevoren op de hoogte van de situatie in de veronderstelling dat die nog wel een draai maakt. “Mar se giene frontaal yn de oanfal. Ik hie nea foarsjoen dat dit barre soe, dus ik wie ek echt wol fan slach.” De stemming loopt uit op een groot fiasco. De volmachten mogen niet meer worden gebruikt, alleen de aanwezige leden kunnen een stem uitbrengen. De kandidaat-voorzitter wordt desalniettemin weggestemd. “En doe plofte it bestjoer, want neffens har wie de list fergriemd troch de folmachten, en doe bin ik royeerd.” Het is van korte duur, want een kleine drie weken later draait het bestuur het royement terug.
Van Friesland naar New York
Tegenover een enkel dieptepunt staan vooral veel hoogtepunten. Heerschop brengt onder andere met de Wylde Wytse, Woeste Ånne, de Ingelskman en de Ulbe Zwaga (of Risico, het skûtsje dat hij cadeau doet aan het Skûtsjemuseum in Earnewâld, red.) verschillende skûtsjes terug naar Friesland. En af en toe neemt hij ze ook weer mee de wijde wereld in. Voor een wedstrijd op de Kralingse Plas bij Rotterdam, bijvoorbeeld. Of voor een tochtje langs het Vrijheidsbeeld in New York. Het staat er echt: New York.
Sikke: “It wie 400 jier lyn dat Hollanners New York sticht hiene en dat waard fierd. Ik hie betocht dat we dêr wol mei beide skûtsjes hinne koene.” Heerschop laat zijn ‘Hoop en Vertrouwen’ in het ruim van een vrachtschip zakken en zet de Wylde Wytse boven op de luiken, “mei de mêst omheech!”. “Wy ha der doe sa’n seis wiken west. Dêr leine we, yn Brooklyn, mei de hiele wedstrydbemanning en partners hutsjemutsje yn it rom, barbekjûtsje op ‘e kant. It wie hiel gesellich!”
Mem lacht: “Ik mocht net mei, want se sliepten oer de grûn en dat fûnen se net geskikt foar my. Mar ik tocht ‘ik bin ferdoarje wol geskikt foar broadsjes en sop?’, dus ik sis tsjin myn dochter Barbara ‘fynst it leuk at wy ek hinne geanne?’.”
Nog diezelfde dag worden er stiekem tickets en een hotel geboekt met het idee om de bemanning als verrassing op te wachten in Manhattan. Maar mem krijgt koudwatervrees, want stel dat ze dat helemaal niet leuk vinden? “De tickets wiene allang boekt, mar doe hat se it my dochs frege. Ik fûn it skitterend”, schatert Sikke. “Wy leine te switten yn dat rom en mem siet yn it djoerste hotel fan New York. Myn broers, Geart en Sipke, ha noch by mem dûst. Sipke rûn sa op klompen it Waldorf Astoria yn.”
“We ha mem op in stoel set en fêstbûn oan de mêst”
Maar het avontuur gaat verder, want er moet natuurlijk ook worden gezeild én mem wil Het Vrijheidsbeeld zien. Sikke: “Ik fertroude it net. Hege golven en al dy skippen dêr te jeien. Libbensgefaarlik! En mem wie doe ek al 82, aardich op leeftiid. Mar mem soe en moast.” Moeder en zoon komen tot een compromis. “Stoel foar de mêst, mem derop, grutte touwen der om hinne en sa binne wy nei it Vrijheidsbeeld syld.” Mem geniet zichtbaar nog bij de herinnering: “Dy Amerikaanse reis wie in wûnder.”
Grutte Geert
Het skûtsjesilen is ook bij de Heerschoppen een familieaangelegenheid geworden. Sikke zeilt met zijn Lisette en zoon Ånne op de Ingelskman en ook zoon Wytse zeilt in de A-klasse van de IFKS. Hij doopte zijn skûtsje vorig jaar om van ‘Us Heit’ naar ‘Grutte Geert’, een herinnering aan zijn neef en fokkenist Geert Heerschop. Hij overleed plotseling in de winter van 2022/2023 op 32-jarige leeftijd. Sikke: “Myn dream wie altiten Wytse, Ånne en Geert op itselde skûtsje. Dan wiene se mei twa fingers yn ‘e noas achter mekoar kampioen wurden, want Wytse is in echte manager, Ånne is geweldich yn ‘e trim en de taktyk en Geert wie in super fokkenist.” Maar het loopt zo anders dan gehoopt. Tijdens de IFKS van 2023 is Geert er voor het eerst niet meer bij. Een grote leegte op het voordek van schipper Wytse Heerschop. Sikke: “Dat wie beladen. Je kinne neat oars dwaan, as der wêze.. It hie it allermoaiste west at Wytse kampioen wurden wie.”
De liefde
De afgelopen decennia stonden de zomers in het teken van zeilen, met de familie, in de IFKS. Mem: “De broers harren froulju, bern, se diene allegear mei. Se skelle ek wolris, mar it bliuwt altiten binnen de romte. Sikke wit eltsenien mei te krijen. En Lisette is in gouden frou foar him, se lit him syn gong gean.” Volgens Sikke één van de sleutels voor een succesvolle relatie: “Jou mekoar de romte, écht de romte, mar bliuw tagelyk ek tegearre dingen dwaan. Ik ha safolle houliken sjoen wêryn de fokus op de bern giet. Mar at dy út hûs geanne, wat hast dan noch mei mekoar? Dêrom is it skûtsje ek hiel belangryk west, dat ha we hiel yntensyf mei mekoar dien.” Tot de kampioensduik in Lemmer aan toe. Mem: “Ja, dan springe se dêr yn de kolk, gekkenwurk!” “Lisette mei har âlde swimfest”, grijnst Sikke, “dat is wol 40 jier âld, it sjocht der net út, is al tsien kear mei grutte halen fersteld. In wrâldferneamd swimfest mei winkelheaken.” Ligt er dan misschien voor komende zomer nog één titel én kampioensduik in het verschiet? “At de oaren oan ‘e kant geanne!”
Het einde..Of?
“De L1132.” Ik hoor het hem onderweg naar de voordeur mompelen. Opnieuw kijk ik Heerschop vragend aan. “Dat skûtsje is noch net fûn, mar ik kin him rûke. In Piipster fan 3,72m breed. As ik dy nochris op ‘e kop tikje kin, dan keapje en restaurearje ik ‘m. En dan dogge we miskyn wol wer in jier mei oan de IFKS.”
Benieuwd naar de andere IFKS-kampioenen? Hun verhaal lees je hier!
